فلسفه حجاب در نماز
فلسفه حجاب در نماز چیست؟ خدا که با همه محرم است!
با توجه به این که خداوند متعال علیم و حکیم است، پس یکایک احکام، حکمت خاصى دارند، ولکن پى بردن
به آن اسرار، براى ما هم، میسر نیست و هم، چندان مفید نیست چه این که با علم محدود ما از نیازها،
استعدادها و نیز راه رفع نیازهاى واقعى و شکوفا کردن استعدادها به نحو صحیح و بدون مخاطرات جسمى
و روحى، مادى و معنوى، چگونه مىتوان چنین ادعایى نمود.
علاوه بر این که اساس در این احکام، فراخوان بشر به تعبد و اظهار بندگى در مقابل حضرت پروردگار
فلسفه حجاب در نماز
فلسفه حجاب در نماز چیست؟ خدا که با همه محرم است!
با توجه به این که خداوند متعال علیم و حکیم است، پس یکایک احکام، حکمت خاصى دارند، ولکن پى بردن
به آن اسرار، براى ما هم، میسر نیست و هم، چندان مفید نیست چه این که با علم محدود ما از نیازها،
استعدادها و نیز راه رفع نیازهاى واقعى و شکوفا کردن استعدادها به نحو صحیح و بدون مخاطرات جسمى
و روحى، مادى و معنوى، چگونه مىتوان چنین ادعایى نمود.
علاوه بر این که اساس در این احکام، فراخوان بشر به تعبد و اظهار بندگى در مقابل حضرت پروردگار
است. البته چه بسا ممکن است آگاهى به این اسرار و حکمتها حداقل در بعضى افراد، موجب تقویت
انگیزه آنها در پیروى از آن دستورات شود به همین جهت در صدد کنکاش از اسرار و حکمتهاى احکام
مىکنند.
به هر صورت حجاب و پوشش بانوان در نماز، علل و فلسفههاى متعددى دارد؛ از جمله:
الف. این خود نوعى تمرین مستمر و روزانه براى حفظ حجاب مىباشد و یکى از عواملى است که در
پاسداشت دائمى پوشش اسلامى زن و جلوگیرى از آسیبپذیرى آن، نقش مهمى ایفا مىکند.
ب. وجود پوششى یک پارچه براى تمام بدن و داشتن پوششى مخصوص براى نماز، توجه و حضور قلب
انسان را بیشتر مىکند و از التفات ذهن به تجملات و چیزهاى رنگارنگ مىکاهد و ارزش نماز را صد
چندان مىکند.
مرد نیز در بر داشتن عبا و پوشاندن سر در نماز، مستحب است و همین ادب حضور در پیشگاه الهى
زمینهساز حضور معنوى و بار یافتن به محضر حق مىشود.
ج. داشتن پوشش کامل در پیشگاه خداوند، نوعى ادب و احترام به ساحت قدس ربوبى است. از این رو
براى مرد نیز در بر داشتن عبا و پوشاندن سر در نماز، مستحب است و همین ادب حضور در پیشگاه الهى
زمینهساز حضور معنوى و بار یافتن به محضر حق مىشود.
افزون بر آن، حکم پوشش در نماز، با حفظ حجاب در برابر نامحرم تفاوتهایى دارد و با آن قابل مقایسه
نیست؛ مثلاً پوشاندن روى پا در برابر نامحرم واجب است؛ ولى در نماز - بدون حضور نامحرم - واجب
نیست.
سؤال: اگر خدا جنسیت ندارد، چرا باید در نماز پوشش داشته باشیم؟
جواب: پاسخ این سؤال طی مراحل زیر بیان میشود:
1. خداوند خالق جنس مذکر و مؤنث است(1) و نسبت به خداوند جنسیت معنی ندارد و از طرفی، عالم
محضر خداست و به نهان و آشکار مخلوقات آگاه و بیناست.(2) پس لزوم رعایت حجاب در نماز به خاطر
نامحرم و یا مذکر بودن خداوند نیست.
2. رعایت حجاب در نماز و غیر نماز، فقط بر زنها واجب نیست، بلکه حفظ حجاب در محدوده معین بر
مردان و زنان هر دو لازم است؛ مثلاً پوشانیدن عورت و بعضی قسمتهای بدن از دید انسانهای دیگر بر
مردان و زنان واجب است. همچنین نماز خواندن با بدن برهنه در مردان و زنان هر دو موجب بطلان نماز
است.
بنابراین، رعایت حجاب برای انسانها گاهی به خاطر وجود انسانهای نامحرم است و گاهی به خاطر
صحت عبادت است که در بعضی موارد هر دو علّت با هم جمع میشوند، مثل نماز خواندن در حضور
اشخاص نامحرم و گاهی فقط به خاطر صحت عبادت است، مثل نماز خواندن در اتاق در بسته و تنها .
اختلاف بعضی شرائط این دو حالت، بهترین گواه بر مطلب است؛ مثلاً طهارت و مباح بودن لباس در نماز
شرط است، اما در حفظ حجاب از نامحرم شرط نیست.
خداست و به نهان و آشکار مخلوقات آگاه و بیناست. پس لزوم رعایت حجاب در نماز به خاطر نامحرم و
یا مذکر بودن خداوند نیست.
3. اهداف، حکمتها و فوائدی که از رهگذر انجام دستورات الهی به انسان میرسد، متناسب با ساختار
وجودی اوست که مرکب از بعد مادی و معنوی، یعنی جسم و روح است و دستورات الهی زمینه را برای
سعادت دنیایی و اخروی آماده میکند.
پس اگر در موردی به منافع مادی یک عمل پینبردیم، دلیل بر بیهدفی و ناقص بودن آن عمل نیست و از
آنجا که عقل و فهم آدمی مانند اصل وجودش محدود است، پس به فوائد و حکمتهایی که خالق نامحدود
وضع کرده، به طور کامل پی نخواهد برد، مگر اینکه معصومین علیهمالسلام از زبان وحی خبر دهند
بنابراین، آنچه را که ذیلاً به عنوان حکمت و فائده حجاب در حال نماز ذکر میکنیم، تنها گوشهای از فوائد
و حکمتهاست و اگر در موردی به حکمت و هدف دستوری پی نبردیم، بینیاز از انجام آن نمیشویم، بلکه
بعضی عبادات تعبدی محضاند؛ یعنی مأمور به انجام آن هستیم؛ چون خدای حکیم و علیم که خواهان
سعادت و کمال انسانهاست، امر فرموده؛ چنان که اگر پزشک ماهر امر به خوردن دارویی کند، هر چند
حکمت آن را ندانیم، انجام میدهیم.
با توجه به نکات فوق، به ذکر چند فائده و حکمت برای حجاب در نماز بسنده میکنیم:
اول: انسان در حال عبادت در حضور خاص خداوند و در حال راز و نیاز است. در چنین حالی مناسب است
بهترین لباس را بپوشد که برای زن همان پوشش کامل است که نشانه عفت و پاکدامنی او میباشد و
بهترین حالات او را منعکس میکند و برای مرد هم علاوه بر اینکه پوشش عورت لازم است، مناسب است
لباسهای خود (رداء و عباء) و عمامه را بپوشد.(3) سر وقت نماز خواندن، رو به قبله بودن، پوشش کافی
و ... هر چند نسبت به خداوند فرقی نمیکند، اما نسبت به انسان و سیر مراحل تکامل و تربیتش خیلی مهم
است و هدف تکلیف نیز همین است.
دوم: نوع عبادات، در قالب و آداب ظاهری و شرائط خاصی عرضه شده که هر کدام علاوه بر اهمیت و
سازندگی ظاهرشان در شخصیت انسانی، باطن و اسراری هم دارند که اهل دل به ویژه اولیاء الهی از این
ظواهر عبور میکنند. امامان معصوم علیهمالسلام در فرصتهای مناسب به اندازه استعداد و توان درک
مخاطبین پرده از اسرار این شعائر و مناسک و عبادات برداشتهاند.
امام صادق علیهالسلام فرمودند: «جامه برای مؤمنان نعمتی از جانب خداوند است که مواضع شرمگاه
بدن با آن پوشیده میشود ... و چون آن را میپوشی، تو را به خودپسندی و ریا و خودآرایی و فخر فروشی
و بزرگمنشی وادار نکند ... پس چون جامهات را پوشیدی، به یاد آن باش که خدای تعالی گناهان تو را با
رحمتش پوشانده، و لباس صدق و راستی را بر خود بپوش؛ همانگونه که پیکر ظاهر خود را با جامهات
پوشاندی و باید باطنت در پوشش ترس و ظاهرت در پوشش اطاعت باشد! این نعمت خداوند که لباس
فرستاد تا عورت ظاهریات پوشیده بماند، باید مایه عبرت تو شود تا با لباس توبه، عورتهای باطنی خود را
بپوشانی و هیچ کس را به عیبش رسوا نکنی...
میلاد ترابی